De Gertrudiskerk in Bergen op Zoom is vijf orgels rijk, waarvan er drie rijksmonument zijn. De dispositie van alle orgels is terug te vinden in onderstaand document.
Dispositie van de orgels in de Gertrudiskerk
Van Vlaams orgel naar Delhaye-orgel
Dit orgel is vervaardigd rond 1730. De oorspronkelijke locatie is onbekend. Vóór de restauratie door L. Verschueren in 1969 stond het tot 1968 in de St.-Apolloniakerk te Achterbos (gemeente Mol, provincie Antwerpen) in een kerk die daar na 1876 is gebouwd. In 1969 werd het instrument gekocht door het parochiebestuur als koororgel in de Maagdkerk. Het orgel werd in 1987 kort voor de ingebruikname van de Gertrudiskerk daarheen overgebracht.
Lange tijd was onbekend wie het instrument bouwde. Op stilistische gronden, met name wat betreft de orgelkas, vormen Belgische Delhaye-orgels te Oostakker, Puurs en Kalken, een niet uitgevoerd ontwerp van een orgel voor Gent-Nieuwenbosch en in het bijzonder de recent gerestaureerde Delhaye-orgels te Neerleylissem en Maledegem-Donk een onmiskenbaar bewijs dat dit orgel van de orgelbouwersfamilie Delhaye moet zijn. De orgels van Louis I Delhaye (ca.1670-ca.1740) en van zijn zoon Louis II (1696-1781) hadden dezelfde stijlkenmerken.
De veelhoekige bekroning van de middentoren, de blindering van de toren door middel van een ionisch kapiteel en de zware voluten die de kap van de velden aan de toren verbindt, zijn bijzonder overeenkomende kenmerken voor Delhaye-orgels. Opmerkelijk:
Louis II Delhaye bouwde in 1771 het in 1972 verbrande orgel van de Gertrudiskerk. In 2010 werd, met de komst van het Rogier-orgel, het Delhaye-orgel verplaatst naar de eerste koortravee zuidzijde. Het orgel is een rijksmonument.
De Bergen op Zoomse schrijnwerker en orgelmaker Cornelis J. Rogier (1804-1885) leerde het meubelmakers- en orgelbouwersvak in het Antwerpse. De Evangelisch-Lutherse Gemeente van Bergen op Zoom kocht dit instrument in 1863 voor gebruik in hun kerkgelegenheid, gevestigd in de middeleeuwse Margrietenkapel. Het orgel stond al sinds 1857 in Rogiers werkplaats. In 1939 is het overgeplaatst naar de nieuw-gebouwde lutherse kerk. In 1981 vond restauratie plaats door A.H. de Graaf. Het lutherse kerkgebouw is gesloten in 2009. Het Rogier-orgel werd door de lutheranen in bruikleen gegeven voor gebruik in de Gertrudiskerk. Elbertse Orgelmakers te Soest voerde een partiële restauratie van het orgel uit en plaatste het in de tweede koortravee noord. Het instrument is het best bewaard gebleven van de ongeveer twintig orgels die Rogier bouwde. Orgelkas, dispositie en factuur pijpwerk zijn uitgevoerd in laat 18e-eeuwse Vlaamse trant. Het pijpwerk betrok Rogier tot 1863 van elders uit steeds dezelfde bron. In laatstgenoemd jaar overleed in Merksem Jean Corneille Charles Delhaye, de laatste telg van het orgelbouwersgeslacht Delhaye… Het orgel is een rijksmonument.
Op zondag 28 februari 2016 werd, voorafgaand aan de Avondmaalsviering bij gelegenheid van het afscheid van
dominee Fia Tempelaar, het Rogier-orgel van de voormalige
Lutherse Gemeente Bergen op Zoom officieel overgedragen aan de Gertrudis Cultuurstichting.
V.l.n.r.
Koert Damveld, Hans Smout, Marlies de Vries-Dix, Tom Tempelaar
Foto: Vincent Kijtenburg
Klik op onderstaande link voor het officiële document.
Dit instrument is in 1987 vervaardigd door orgelbouwer Gerrit G. Klop (Garderen) Het orgel beschikt over 3½ register, gedeeld in bas- en discant. Het pijpwerk is geheel van hout. Kas is uitgevoerd in gezaagd ajourwerk. Plaats: centraal in het koor.
Het orgel is privébezit.
Hoofdorgel, gebouwd door gebr. C. Rud. & Richard Ibach (Barmen, Duitsland) voor de voormalige kerk van de H. Maagd Maria ten Hemelopening en ingespeeld op 27 januari 1864 door de Belgische organist-componist Alphonse Mailly en de Duitse componist-kapelmeester-organist Friedrich Lux. De monumentale orgelkas is ontworpen door architect Em.A.J. Cels (Brussel) en vervaardigd in het atelier Peeters-Divoort (Turnhout). Het orgel werd in de 20e eeuw meermalen ingrijpend gewijzigd en is in 1988 integraal naar de Gertrudiskerk overgebracht door Elbertse Orgelbouw. Daarbij moesten de windkanalen worden vernieuwd omdat de magazijnbalg nu hoog op de eerste verdieping van de kerktoren geplaatst was. De magazijnbalg en de balgen voor hoofdwerk en pedaal werden gerestaureerd. Algehele restauratie en reconstructie vond plaats in 2011 door Verschueren Orgelbouw (Heythuysen). De inspeling vond plaats op 3 september 2011 door de organist Janno den Engelsman, o.a. met het orgelwerk ‘Spatium’, voor deze gelegenheid op thema’s van Jacob Obrecht gecomponeerd door Daan Manneke, eertijds organist van de Gertrudiskerk. Het Ibach-orgel is thans het grootste en enig bewaarde drieklaviers orgel van de firma Ibach. Het beschikt over 42 registers, verdeeld over drie manualen en vrij pedaal.
Een plaquette onder het orgel met bovenstaande tekst werd onthuld bij een orgelconcert door Ton Koopman op 26 januari 2014 bij gelegenheid van het 150-jarig bestaan van het Ibach-orgel. Het orgel is een rijksmonument.
Dit kistorgel werd in 1977 vervaardigd door Avia Orgelbouw te Bergen op Zoom. Het ontwerp is van Loek van Nes.
Vier registers, twee zelfstandige en twee daarvan als transmissie afgeleide. Kas blank eiken.
Plaats: dagkerk. Het orgel is privébezit.